Τρόμος κ αθλιότητα του Γ’ Ράιχ – Μπ. Μπρεχτ

Το περασμένο Σάββατο είχα την τύχη να παρακολουθήσω την παράσταση ” Τρόμος και αθλιότητα του Γ’ Ράιχ “ του Μπέρτολτ Μπρέχτ. Η παράσταση ανέβηκε απο την θεατρική ομάδα του ΠΑΜΕ στα κεντρικά του ΚΚΕ στον Περισσό. Το έργο αυτό του Μπρεχτ αποτελείται απο 24 σκηνές-μονόπρακτα, που έγραψε ο Μπρεχτ εξόριστος μεταξύ 1935 και 1939 και περιγράφουν την τρομοκρατία και την άγρια φύση του ανερχόμενου φασιστικού καθεστώτος. Η παράσταση ήταν εξαιρετική, ιδιαίτερα το δεύτερο μέρος στο οποίο και διορθώθηκαν κάποια προβλήματα στον ήχο. Προσωπική αίσθηση είναι πως η παράσταση γινόταν όλο και πιο δυνατή και τα συναισθήματα πιό έντονα όσο πλησίαζε το τέλος. Εκεί που θα περίμενε κανείς να βγαίνει η κούραση, κυλούσαν δάκρυα κ υψώνονταν γροθιές.

Το τελευταίο μονόπρακτο πέρα απο το τέλος έφερε και την κορύφωση της παράστασης. Ήρθε να απαντήσει στις αμφιβολίες και την αδυναμία που μπορεί να νοιώθουμε κατά καιρούς μπροστά στις δυσκολίες και τα βουνά που υψώνονται (ή που νομίζουμε πως υψώνονται). Αντιγράφω εδώ, απο τη μετάφραση της Αγγέλας Βερυκοκάκη (Εκδόσεις Κάλβος-Αθήνα 1970), το μονόπρακτο υπ’ αριθμόν 24 και τίτλο “Δημοψήφισμα” :

Δημοψήφισμα

Κι όταν τους είδαμε να φεύγουν στη σειρά

με όλη  μας τη δύναμη φωνάξαμε : Παιδιά !

δε θε να πεί κανένας σας το “όχι” :

Δεν είναι δυνατό να μένετ’ ήσυχοι.

Ο πόλεμος που σας τραβάνε, δύστυχοι,

δικός σας πόλεμος δεν είναι, όχι.

(Βερολίνο, 13 Μαρτίου 1938. Σε μια εργατική  κατοικία δυο εργάτες και μια γυναίκα. Το μικρό δωμάτιο είναι μπλοκαρισμένο απο ένα κοντάρι σημαίας. Απο το ραδιόφωνο ακούγονται φοβερές ιαχές, καμπάνες και βόμβος απο αεροπλάνα. Μια φωνή λέει : “Και τώρα ο Φύρερ μπαίνει στη Βιέννη” .)

Η ΓΥΝΑΙΚΑ:  Είναι σα χείμαρρος.

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ:  Ναί, η μιά νίκη μετά την άλλη.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ ΕΡΓΑΤΗΣ: Και για μας η ήττα.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ: Έτσι είναι.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ: Άκου πώς φωνάζουνε! Λές και κερδίσανε τίποτα.

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ: Κερδίσανε. Ένα στρατό κατοχής.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ: Κι ύστερα σου λέει δημοψήφισμα. “Ένας λαός, ένα Ράιχ, ένας Φύρερ. Το θέλεις αυτό Γερμανέ” ; Κι εμείς να μην μπορούμε να βγάλουμε ούτε μια μικρή προκήρυξη γι’ αυτό το δημοψήφισμα. Εδώ, στο Νώυκαιλλν, στην εργατούπολη.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ: Γιατί δεν μπορούμε;

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ: Πολύ επικίνδυνο.

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ: Τώρα που χάθηκε κι ο Καρλ. Πού να βρούμε τις διευθύνσεις;

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ: Και δεν έχουμε κι έναν άνθρωπο για να συντάξει το κείμενο.

Η ΓΥΝΑΙΚΑ (δείχνει το ραδιόφωνο) : Αυτός είχε εκατό χιλιάδες ανθρώπους για την επίθεσή του. Κι εμάς μας λείπει ένας άνθρωπος. Ωραία. Αν αυτός τα έχει όλα, τότε αυτός θα νικήσει.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ (θυμωμένα) : Δηλαδή, δε μας λείπει ο Κάρλ;

Η ΓΥΝΑΙΚΑ: Αν επικρατεί εδώ τέτοιο πνεύμα, καλύτερα θα ‘ναι να το διαλύσουμε.

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ:  Σύντροφοι, δεν έχει νόημα να υποκρινόμαστε εδώ. Η έκδοση μιας προκήρυξης γίνεται όλο και πιο δύσκολη. Έτσι είναι. Δεν μπορούμε να κάνουμε πως δεν ακούμε (δείχνει το ραδιόφωνο) τα ουρλιαχτά τους. (Στη γυναίκα:) Πρέπει να παραδεχτείς, πως όλοι μας, κάθε φορά που ακούμε κάτι τέτοιο, νιώθουμε πως γίνονται όλο και πιο δυνατοί. Δεν είναι πραγματικά σαν έ ν α ς  λ α ό ς ;

Η ΓΥΝΑΙΚΑ: Είναι σαν είκοσι χιλιάδες μπεκρήδες, που τους δώσανε τζάμπα μπύρα.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ:  Μήπως όμως αυτή τη γνώμη την έχουμε μονάχα εμείς ;

Η ΓΥΝΑΙΚΑ:  Ναί. Εμείς κι όσοι είναι σαν κι εμάς.

(Η γυναίκα ισιώνει ένα μικρό τσαλακωμένο χαρτί.)

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ:  Τί έιν’ αυτό ;

Η ΓΥΝΑΙΚΑ:  Είναι το αντίγραφο ενός γράμματος. Μιά κι έχει τόση φασαρία μπορώ να σας το διαβάσω.

(Διαβάζει.)

” Αγαπημένε μου γιέ ! Αύριο δε θα υπάρχω. Οι εκτελέσεις γίνονται συνήθως στις έξι το πρωί. Όμως σου γράφω, επειδή θέλω να ξέρεις, πως οι ιδέες μου δέν άλλαξαν. Δεν έκανα αίτηση χάριτος, γιατί δεν έχω κάνει κανένα έγκλημα. Απλώς υπηρέτησα την τάξη μου. Αν και μοιάζει σαν να μην κατάφερα τίποτα, αυτό δεν είν’ αλήθεια. Ο καθένας στη θέση του. Αυτό πρέπει να ‘ναι το σύνθημά μας ! Η αποστολή μας είναι δύσκολη, αλλά είναι και η μεγαλύτερη που υπάρχει : Να ελευθερώσουμε την ανθρωπότητα απο τους καταπιεστές της. Έξω απ’ αυτό δεν έχει αξία η ζωή. Αν δεν το ‘χουμε πάντα στο μυαλό μας, όλη η ανθρωπότητα θα βουλιάξει στη βαρβαρότητα. Εσυ είσαι ακόμα πολύ μικρός, αλλά δε βλάφτει καθόλου να σκέφτεσαι πάντα με ποιά πλευρά είσαι. Κρατήσου στην τάξη σου, τότε ο πατέρας σου δε θα ‘χει υποφέρει άδικα το δύσκολο πεπρωμένο του. Γιατί δεν είναι εύκολο. Φρόντιζε τη μητέρα σου και τ’ αδέλφια σου. Εσυ είσαι ο μεγαλύτερος. Πρέπει να είσαι έξυπνος. Σας χαιρετάει όλους, ο πατέρας σου που σ’ αγαπάει. “

Ο ΓΕΡΟΝΤΟΤΕΡΟΣ:  Λοιπόν δεν είμαστε και τόσοι λίγοι.

Ο ΝΕΟΤΕΡΟΣ:  Λοιπόν, τί πρέπει να γράφει η προκήρυξη για το δημοψήφισμα ;

Η ΓΥΝΑΙΚΑ (σκεπτική):  Καλύτερα μιά μόνο λέξη:  ΟΧΙ !

Μετά το τέλος του μονόπρακτου αυτού κ της παράστασης, και μετά τα χειροκροτήματα, ένας απο τους ηθοποιούς συνόψισε αυτό που ήταν στα μυαλά όλων, με μια φράση, βροντοφωνάζοντας ” Ούτε σε ξερονήσια, ούτε σε φυλακές, ποτέ τους δε λυγίσανε οι κομμουνιστές ” .

Advertisement